De toekomst van onze digitale identiteit

Voor de tweede keer wordt in Amsterdam de Staat van het Internet opgemaakt op initiatief van de Waag. Dit jaar staat in het teken van de toekomst van onze digitale identiteit. Hoe ontwerpen we een systeem dat het belang van de burger dient? Een verslag.

Digitale identiteit, een sociaal vraagstuk

De aandacht voor de rol en invloed van digitale technologie bij de overheid groeit. Wouter Welling, ambtenaar coördinator digitale identiteit, stelt dat er inmiddels veel digitale vraagstukken spelen in de samenleving waarvoor de overheid gepaste antwoorden en oplossingen moet aandragen. 'Het wordt tijd dat we het niet langer puur technisch benaderen maar het tevens zien als sociaal vraagstuk’, aldus Welling. Dat roept direct vragen op. Wordt de burger genoeg betrokken en serieus genomen? Doet de overheid voldoende op dit gebied? Vragen die ook tijdens de lezing van digitaal burgerschap door de nationale ombudsman uitgebreid aan bod kwamen.

Waarom de Wet Digitale Overheid nu niet genoeg is

Onlangs is de ‘Wet Digitale Overheid’ aangenomen. Deze schetst onder andere een kader voor de opvolger van DigID. Jaap-Henk Hoepman, hoofddocent aan de Radboud Universiteit Nijmegen en expert in het thema privacy, is teleurgesteld over de uitkomst. Hij stelt dat de wet niet concreet is, een gebrek aan visie toont, en duidt dat de overheid haar rol in het creëren van een oplossing deels afschuift naar de markt. Er wordt een richting gekozen voor een centralistische oplossing, gemaakt door private marktpartijen, aldus Hoepman. Het druist in tegen zijn visie; tijd voor een lesje digitale identiteit aan het publiek en de afgezanten van de overheid.

De kern van het probleem is de huidige inrichting van veel identiteitsystemen zoals DigID. Zo is het eigenlijk vreemd dat je complete identiteit nu de sleutel is om toegang te krijgen tot veel diensten, vindt Hoepman. Want, wie je bent bepaalt in dit geval wat je mag. Idealiter is er een anoniem sleutelmiddel, zoals je voor je huis ook een sleutel hebt, om je de toegang te verlenen. Daarnaast is DigID een verouderd systeem, terwijl het op dit moment de enige manier is om toegang tot essentiële diensten te verkrijgen. Als het uitvalt zijn de problemen niet te overzien.

Er is een lichtpuntje in ontwikkeling bij de Gemeente Amsterdam, vertelt Berent Daan. Zij experimenteren met het systeem IRMA, een privacy vriendelijke platform. Of dit daadwerkelijk een toekomstbestendige oplossing zal zijn is onderwerp van discussie. Het publiek is kritisch en ziet het als 'aandoenlijk proefballonnetje dat geen belofte biedt voor de toekomst'. De overheid zou haar rol als opdrachtgever serieuzer moeten nemen en meer expertise in huis moeten halen, vindt men. Is het dan tijd is voor een Minister Digitalisering? Vraagt Marleen Stikker. Buitenweg kan niet op de zaken vooruit lopen, maar er zijn plannen in aantocht.

Een decentraal ID in eigen beheer

Hoe moeten we verder? Hoepman heeft nagedacht over concrete oplossingen, aanbevelingen en een technische denkrichting. Zijn voorstel is een decentraal systeem, waarin de burger op eigen wijze verschillende ‘beweringen' over zijn identiteit offline kan ophalen bij betrouwbare instanties. Zo biedt een universiteit je bijvoorbeeld een te controleren certificaat over je behaalde prestaties. Deze beweringen bundel je in beveiligd systeem in eigen beheer, bijvoorbeeld een app op je telefoon. Deze gebruik je vervolgens als sleutel voor digitale diensten die iets van je vragen. Bijkomend voordeel is dat je enkel hoeft uit te wisselen wat écht nodig is. Zo wissel je met het zwembad in de buurt enkel uit dat je bent ingeschreven in de gemeente.

Belangrijk hierin, stelt Hoepman, is dat de overheid zelf de technologie ontwikkelt als een basisvoorziening en dit waarborgt in het publieke domein. Op het moment dat de markt ermee aan de haal gaat kunnen er tegenstrijdige financiële belangen ontstaan waarmee de betrouwbaarheid van het systeem verdwijnt. Het is een visie die lijkt op het gedachtegoed van de decentrale digitale kluis van Tim Berners Lee die het open web aan elke wereldburger zou kunnen bieden.

Een #goedID

Waar moet zo'n systeem precies aan voldoen? Hoepman haakt in op het eerder ontwikkelde manifest #goedID van de Waag en scherpt dit verder aan. Een goede digitale identiteit:

• Dient het onmiddellijk belang van de gebruiker, het publiek belang, en eventueel ook het private belang (kan ingezet worden in de markt)
• Functioneert transparant op een voor iedereen te controleren wijze, door gebruik van open source
• Is decentraal in opslag van gebruiksdata en persoonsgegevens, niemand kan meekijken
• Is gebruiksvriendelijk, breed inzetbaar en faciliteert authenticiteit in de online omgeving
• Versterkt de positie veiligheid en het vertrouwen van de Nederlandse burgers (en bedrijven) in de digitale wereld

Ideeën en ambities genoeg. De conclusie luidt dat een goede samenwerking tussen overheid, experts, burgers en het bedrijfsleven de kern dient te zijn van de volgende stap. Digital Natives werkt dagelijks aan een betere digitale wereld via branchevereniging DDA, de DBN en ons werk voor overheden zoals Gemeente Amsterdam. Wil je meer weten en/of meedenken? Stuur ons dan een bericht via elmar@digitalnatives.nl.

Foto: Ben Sweets